Ignacy Aleksander Gierymski był polskim malarzem, przedstawicielem realizmu i prekursorem impresjonizmu, a także luminizmu w Polsce. Urodził się 30 stycznia 1850 roku w Warszawie w rodzinie inteligenckiej.
W latach 1868–1872 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, którą ukończył ze złotym medalem. W tym okresie twórczość Aleksandra Gierymskiego stanowiły głównie ilustracje dla czasopism warszawskich, z czasem również niemieckich i austriackich. W 1869 r. uczęszczał dodatkowo do prywatnej pracowni Franza Adama, w którym to zajęciu towarzyszył mu brat Maksymilian, także malarz. Aleksander Gierymski lata 1873-1874 spędził Rzymie, gdzie studiował sztukę i architekturę Włoch. Tam powstały też pierwsze znane obrazy Aleksandra Gierymskiego: Austeria rzymska i Gra w mora. Zostały one wystawione w warszawskiej Zachęcie zaraz po powrocie artysty do kraju na początku 1875.
Pod koniec 1875 roku Gierymski ponownie wyjechał do Włoch, by prowadzić wnikliwe studia nad malarstwem włoskim. Pracował też nad doskonaleniem swego warsztatu. W tym czasie namalował między innymi obraz W altanie, który zdaniem krytyków zapowiadał już fascynację impresjonizmem.
Malarstwo Aleksandra Gierymskiego – okres warszawski
Najświetniejszy okres twórczości Gierymskiego przypadł na lata 1879–1888, które artysta spędził w Warszawie. Związał się wówczas z grupą młodych literatów i malarzy związanych z pozytywizmem. Obrazy Gierymskiego tworzone w tym czasie prezentują sceny z życia biedoty warszawskiego Powiśla i Starówki. Niestety, jego na wskroś wyjątkowa twórczość nie znalazła jednak dostatecznego zrozumienia wśród współczesnych. Artysta opuścił Warszawę w 1888 roku, po czym przez jakiś czas mieszkał w Niemczech i we Francji, a następnie ponownie wyjechał do Włoch, gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł w 1901 roku w Rzymie w szpitalu psychiatrycznym.
Aleksander Gierymski – obrazy impresjonistyczne
Podczas drugiego pobytu we Włoszech Gierymski poświęcił się intensywnym studiom nad wzajemnym oddziaływaniem na siebie światła i koloru. Wyniki tych badań przeniesione na płótno formalnie zbliżyły jego twórczość do prac impresjonistów, których dzieł prawdopodobnie nie znał, nie będąc nigdy w Paryżu. Dopiero jesienią 1890 roku znalazł się w stolicy Francji z uwagi na zlecenie, które otrzymał od Ignacego Korwin-Milewskiego. Miał namalować wieczorny widok placu Opery. To wtedy po raz pierwszy w większym zakresie zetknął się z malarstwem impresjonistów.
Zagadnieniem, nad którym pracował w czasie tej pierwszej fascynacji impresjonizmem i do którego wracał, było różnicowanie natężenia ciemnych barw oraz oddanie złożonych efektów świetlnych, jakie tworzyły uliczne lampy, najpierw rzednąc w półcieniach i załamaniach brył w kompozycji, potem już tylko nikłym odblaskiem wydobywając z mroku sylwetki. Architekturę i postacie ludzkie budował Gierymski kolorem, z pominięciem rysunku. Przykłady dzieł odzwierciedlających jego badania to widokach miejskie, między innymi Plac Maksymiliana Józefa w Monachium (1890), Plac Wittelsbachów w Monachium (1890) czy Opera paryska (1891).
Aleksander Gierymski – realizm
Realizm w twórczości Gierymskiego zajmuje równie ważne, jeśli nie istotniejsze miejsce – dla artysty zawsze ważne było to, co znajduje się na płótnie, nie tylko to, w jaki sposób jest ukazane. Dlatego czasem mówiono wręcz, że tworzył dzieła reportażowe – tak skrupulatnie oddawał przedstawiane pejzaże miejskie czy osoby, oddając jednocześnie ducha miejsc i postaci. Od realizmu zaczynał i wracał do niego w wielu późniejszych okresach twórczości, a dla jego przedstawień w tym stylu najważniejszym tematem była ulica, najpierw warszawska, potem ulice kolejnych ojczyzn artysty. Malował je takimi, jakie są, bez upiększeń, z brudem, kurzem i biedą. W jego realistycznych obrazach mniej jest jaskrawego światła, ich tonacja często łączy brunatne odcienie brązu z wyszarzałymi błękitami. Może to właśnie ten smutek, nostalgia, oczywisty brak nadziei sprawiały, że prace Gierymskiego nie znajdowały uznania u współczesnych.
Aleksander Gierymski – dzieła najlepsze i najpiękniejsze
Dziś już nikt nie ma wątpliwości – Aleksander Gierymski był wybitnie uzdolnionym twórcą, który pozostawił po sobie wspaniały dorobek, który cenić można nie tylko za artyzm wysokiej klasy, ale także reportażowy zapis ówczesnych czasów. Do najwybitniejszych jego płócien zaliczyć trzeba:
Aleksander Gierymski – Pomarańczarka – 1881 r.
Aleksander Gierymski – Morze – 1891
Aleksander Gierymski – Trumna chłopska – 1895
Aleksander Gierymski – Piaskarze – 1887
Aleksander Gierymski – Powiśle – 1883
Aleksander Gierymski - W Altanie - 1882
Aleksander Gierymski malował również portrety. Oprócz wspomnianej już Pomarańczarki, którą artysta uważał za swój najlepszy obraz, warto wspomnieć choćby jego wybitne dzieła z tej kategorii, takie jak:
Ksiądz pijący wino – 1880
Paź florencki – 1885
Portret Artura Gruszeckiego – 1887
Dziewczyna z Bronowic – 1894
Chłopiec niosący snop – 1895.
Muzeum Narodowe w Warszawie
Warszawa, Polska
