Obrazy Józefa Chełmońskiego
Józef Chełmoński, a właściwie Józef Marian Chełmoński, urodził się 7 listopada 1849 roku w Boczkach Chełmońskich w województwie łódzkim, a zmarł 6 kwietnia 1914 roku z Kuklówce Zarzecznej na Mazowszu. Twórczość Józefa Chełmońskiego postrzegana jest jako najwybitniejszy przejaw polskiego realizmu, ocierającego się w późniejszym okresie o symbolizm.
Malarz Józef Chełmoński – skazany na sztukę
Rodzina Chełmońskiego miała szlacheckie korzenie, od wieków związana była z Mazowszem. Dziadek był osobistym sekretarzem Michała Hieronima Radziwiłła, ojciec dzierżawił majątek Boczki. Oprócz tego Józef Adam Chełmoński był utalentowanym rysownikiem i muzykiem, natomiast o matce artysty mówi się, że zawsze bardzo bliska była jej kultura i sztuka. Chełmoński wychowywał się więc w otoczeniu książek i szkiców, przy dźwiękach ojcowskich skrzypiec. Od dziecka – z racji mieszkami na wsi – kształtowała się też jego wrażliwość na naturę, jej piękno i różnorodność, co z jasno ukazują późniejsze obrazy Józefa Chełmońskiego.
Zanim reprodukcje obrazów Józefa Chełmońskiego podbiły polskie salony…
Młody Chełmoński, jak wielu chłopców jego stanu, po edukację wyruszył do Warszawy. Po skończeniu liceum, w latach 1867-1871, uczęszczał do warszawskiej Klasy Rysunkowejpr, a także do prywatnej pracowni Wojciecha Gersona. W 1872 wyjechał do Niemiec, gdzie kontynuował naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium pod kierunkiem H. Anschütza i A. Strähubera. Był związany ze środowiskiem polskich monachijczyków, z których największy wpływ mieli na niego Stanisław Witkiewicz, Józef Brandt, Maksymilian Gierymski i Adam Chmielowski. W 1874 roku, już jako zawodowy malarz, wrócił do Warszawy, odbywając wcześniej krótką podróż na Ukrainę.
Malarstwo Józefa Chełmońskiego – niedoceniane w kraju, poważane za granicą
Niezwykła twórczość Chełmońskiego nie cieszyła się w kraju zbyt dużą aprobatą. Artyście zarzucano między innymi to, że lekceważy „najprostsze wymagania piękna”, ma zbyt wybujałą fantazję, tworzy za szybko, a wręcz „bezmyślnie”, obsesyjnie wraca do tych samych tematów, a do tego przedstawia jakieś „piekielne” konie i brzydkie, nieforemne dziewczęta. Inaczej rzecz się miała w Paryżu, do którego, dzięki pomocy aktorki Heleny Modrzejewskiej i profesora Akademii Sztuk Pięknych Cypriana Godebskiego, artysta wyjechał w 1875 roku. Sukces przyszedł bardzo szybko – wystawione w 1876 roku na paryskim salonie płótna Przed wójtem i Roztopy zostały doskonale ocenione, a wręcz od razu kupione. Chełmoński zebrał też wiele zamówień, które pozwoliły mu na dostanie życie na paryskim „wygnaniu”.
W 1887 roku rodzina Chełmońskich wróciła jednak do Polski – artyście za bardzo doskwierała tęsknota za krajem, a zwłaszcza jego wiejskimi krajobrazami. Kupił drewniany dworek we wsi Kuklówka, urządził tam pracownię, uprawiał ziemię, hodował konie, odzyskał spokój, który, jak się okazało, dawał mu tylko stały kontakt z naturą i sielskim życiem.
Wiejskie portrety Józefa Chełmońskiego – ludzie, pejzaże, zwierzęta
To, co tak raziło w dziełach artysty współczesną mu polską publikę, za granicą stało się jego siłą. W obszarze zainteresowań Chełmońskiego od początku znajdowały prawie wyłącznie tematy związane z życiem na wsi. Jeśli malował portrety, to były to głównie przedstawienia chłopów i chłopek, karczmarzy, wędrownych żydowskich handlarzy. Jeśli sięgał do architektury, na płótnach pojawiały się wiejskie chaty, rozstaje dróg, błotniste obejścia. Uwielbiał też malować konie, ptaki, a w końcowym okresie twórczości głównie pejzaże – mgliste poranki, wieczory, wypełnione szarym światłem zimowe pola.
Jego wcześniejsze płótna pełne były zwierząt i osób uchwyconych w dynamicznych sytuacjach – przed karczmą, na końskim targu, przy pracy, na polowaniu. Widzimy rozpędzone konie, zamaszyste ruchy, galop, parę wydobywającą się z chrap, czujemy wręcz wiatr w grzywach. Przy okazji znakomicie sportretowane zostają chłopskie stroje i obyczaje. Cechami charakterystycznymi warsztatu Chełmońskiego jest doskonałe przedstawienie postaci w ruchu, ze skomplikowanymi, a idealnie oddanymi skrótami perspektywicznymi w wizerunkach ludzi i zwierząt. Jeśli chodzi o kolorystykę, to znajdujemy u artysty głównie barwy naturalne – ziemi, pochmurnego nieba, jesiennych, spłowiałych żółcieni, czasem pojawia się tylko niewielki kontrast w postaci czerwieni czy przyszarzałej bieli.
Późniejsza twórczość Chełmońskiego obejmuje głównie pejzaże, które często ubarwiają sylwetki ptaków lub innych zwierząt, a perfekcyjny warsztat pomaga w doskonałym i wnikliwym ukazywaniu natury.
Józef Chełmoński – najważniejsze dzieła artysty
Najbardziej znane obrazy Józefa Chełmońskiego znajdziemy dziś w wielu państwowych muzeach i zbiorach prywatnych. Oto płótna, które cieszą największym uznaniem – reprodukcje w muzealnej jakości niektórych z tych dzieł zamówić możesz także na Pikoteka.com
Autoportret – 1849
Babie lato – 1875
Noc na Ukrainie – 1877
Przed karczmą – 1877
Czwórka – 1880
Kuropatwy na śniegu – 1891
Chłopi - 1900
Zachód słońca zimą – 1901
Krzyż w zadymce – 1907
Wieczór na Polesiu – 1909.
Muzeum Narodowe w Warszawie
Warszawa, Polska
