Koszyk jest pusty

Stanisław Ignacy Witkiewicz "Witkacy"

Stanisław Ignacy Witkiewicz "Witkacy"

1885 Warszawa - 1939 Jeziory

Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy”

Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy” był polskim pisarzem, malarzem, filozofem, dramaturgiem i fotografikiem. Urodził się 24 lutego 1885 roku w Warszawie, gdzie spędził pierwsze pięć lat życia. Następnie z powodu chorowitości chłopca rodzina przeprowadziła się do Zakopanego. 

Ojcem Witkacego był malarz i pisarz Stanisław Witkiewicz, matką nauczycielka muzyki Maria z Pietrzkiewiczów. Już jako dziecko Witkacy zachęcany był przez rodziców do rozwijania swojej indywidualności i kreatywności. Zresztą zakopiański dom Witkiewiczów tętnił życiem, a odwiedzali go najwybitniejsi polscy artyści tamtych czasów. Wychowywany w artystycznej atmosferze, mały Staś nasiąkał wartościami rodzącej się wolności, polskości i miłości dla sztuki.

Stanisław Witkiewicz – obrazy, dramaty, podróże – wczesna młodość
Początkowo Witkacy uczył się w domu – o jego edukację dbał ojciec, zapraszając do domu wybitnych przedstawicieli nauki i sztuki. Już w tym czasie artysta malował pierwsze obrazy, pisał traktaty filozoficzne i dramaty. Interesował się sztuką, literaturą, ale także naukami ścisłymi. W 1903 roku eksternistycznie zdał maturę we Lwowie, a następnie, w 1905 roku, wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Po studiach wrócił do Krakowa, gdzie pisał, malował i bardzo dużo podróżował. Był między innymi w Paryżu i Chorwacji, a w 1914 roku, po samobójstwie narzeczonej, Jadwigi Janczewskiej, dołączył do wyprawy naukowej początkującego antropologa Stanisława Malinowskiego na Nową Gwineę. 

Podróż ta nie ukoiła jednak jego bólu po stracie ukochanej i poczucia winy związanego z jej samobójstwem, wrócił więc do Europy, gdzie wstąpił do rosyjskiej szkoły oficerskiej. W 2015 roku walczył u boku Rosjan, a doświadczenia wojenne odcisnęły na nim jeszcze większe piętno. 

Jak narodził się „Witkacy” – twórczość po I wojnie światowej
W tym czasie i niedługo po powrocie ze służby wojskowej w Rosji stworzył Witkacego – pseudonim powstały z kombinacji jego nazwiska i drugiego imienia. Zaczął podpisywać nim swoje eksperymentalne obrazy i większość korespondencji, funkcjonował jako Witkac, Witkatze, Witkacjusz, Vitkacius, Vitecasse, co pozwoliło mu odróżnić się od. Kreacja ta była przejawem kryzysu tożsamości, jaki przeżywał Witkacy w owym czasie. 

Dzięki eklektycznemu wykształceniu Witkacy przez całe życie starał spełniać się artystycznie w wielu dziedzinach – jako malarz, estetyk, dramaturg, powieściopisarz i filozof, korzystając ze wszelkich możliwych sposobów doświadczania rzeczywistości – poprzez małżeństwo, seks, narkotyki czy alkohol. Wszystkie te wysiłki okazały się daremne za życia, ponieważ twórczość i obrazy Witkacego dopiero po jego śmierci zyskały należyte uznanie.  uwagę, a następnie sukces krajowy i międzynarodowy. Dziś prawie nie ma sezonu bez przedstawienia któregoś z jego dramatów czy wystawy jego obrazów. Jego dramaty i obrazy mają naśladowców na całym świecie.

Działalność pisarska, filozoficzna i obrazy Witkiewicza w ogniu krytyki współczesnych
Choć Witkacy odnosił skromne sukcesy w środowisku krakowskich formistów, przez całe życie pozostawał outsiderem. Współczesna mu publika krytykowała artystę i postrzegała jego teorie jako majaki dyletanta. Dla filozofów był w pewien sposób intrygujący, jednak brakowało mu wykształcenia. Pisarze myśleli o nim jako o malarzu próbującym swoich sił w literaturze, malarze odwrotnie – dla nich Witkacy by próbującym malować pisarzem. Dodatkowo jego metody twórcze i awangardowy styl życia – eksperymenty z narkotykami i alkoholem oraz nieskrywane uzależnienie od seksu – przyćmiewały jego właściwą twórczość. On sam nie odnajdywał się we współczesnych mu nurtach artystycznych, takich jak abstrakcjonizm, futuryzm, dadaizm czy konstruktywizm. Wyobcowany i osamotniony w swoim myśleniu o nie posiadał zwolenników, którzy wzmocniliby jego kruche ego.

Portrety Witkacego – „Firma Portretowa” i lata trzydzieste
Około 1925 roku Witkacy porzucił „pracę artystyczną” i założył „Firmę Portretu Stanisława Ignacego Witkiewicza”. Malarstwo Witkacego i jego dramaty nie cieszyły się dużym powodzeniem i nie przynosiły dostatecznych zysków, a w tym czasie artysta miał na utrzymaniu żonę Jadwigę. Malowanie portretów pozwoliło mu na godne utrzymanie, a same prace cieszyły się ogromną popularnością. Około 1928 roku artysta stworzył wytyczne, które jasno wyjaśniały zasady i rodzaje dostępnych portretów na zamówienie. 

Typ A – najbardziej dopracowany. Nadaje się raczej do kobiecych niż męskich twarzy. Zgrabne wykonanie, z pewną utratą charakteru postaci w celu upiększenia lub zaakcentowania „ładności”.

Typ B – praca w większym stopniu wykorzystująca ostrą linię, z pewnymi rysami charakteru, co nie wyklucza „ładności” w portretach kobiecych. Obiektywne podejście do modela.

B+ – intensywnie odzwierciedlone cechy charakteru, graniczące z karykaturą. Głowa większa niż jej naturalny rozmiar. Możliwość utrwalenia „ładności” w portretach kobiecych, a nawet zintensyfikowania jej w kierunku „demonicznym”.

Typ C, C + Co, E, C + H, C + Co + E itd. -- nie wyklucza się subiektywnego artystycznego przedstawienia modelu, intensyfikacji karykaturalnej zarówno formalnej jak i psychologicznej. Formalnie bliski kompozycji abstrakcyjnej, inaczej zwanej Czystą Formą.

Typ D – te same wyniki bez uciekania się do żadnych sztucznych środków pobudzających.

Typ E – kombinacje D z poprzednimi typami. Spontaniczna interpretacja psychologiczna według uznania firmy. Osiągnięty efekt może być dokładnym odpowiednikiem tego, jaki dają typy A + B itd.

Malarstwo Witkiewicza – najbardziej charakterystyczne cechy stylu
Choć artysta realizował się jednocześnie na wielu polach, malarskie dzieła Witkacego stanowiły najbardziej oryginalną i najobszerniejszą część jego twórczości. Większość krytyków zgadza się, że Witkacy miał w życiu pięć głównych okresów twórczych, jednak, podobnie jak w całym swoim dorobku artystycznym, nigdy nie porzucał całkowicie jednej formy na rzecz drugiej. We wczesnych latach na twórczość Witkacego największy wpływ miał ojciec, później artysta realizował w swojej sztuce program realizmu czy wręcz naturalizmu.

W kolejnych dwóch etapach, które wydają się być ze sobą ściśle powiązane, Witkacy inspirował się przede wszystkim odniesieniami literackimi i potworami. To tutaj obrazy zaczynają przybierać groteskową formę. W jego pastelu z 1916 roku zatytułowanym Kompozycja (z tancerzem) dostrzegamy deformację ciał obu postaci. Żaden z bohaterów pracy nie jest proporcjonalny, a męski charakter przybiera groteskową formę, ręce nabierają cech zwierzęcych, może nawet diabelskich. 

Kolejny etap to etap formistyczny, podczas którego Witkacy wyraźnie rozwinął swoją teorię Czystej Formy. Zdaniem artysty, sztuka odgrywa kluczową rolę w świecie, a poprzez nią możemy przynajmniej na chwilę doświadczyć przeżycia metafizycznego. Witkacy uważał, że ponieważ ludzie stają się totalnie znieczuleni na świat i życie, dzieło sztuki musi ich zaszokować, „pobudzić do działania zdrętwiałe nerwy”. Dokonać tego można jedynie poprzez deformację lub całkowite oddzielenie rzeczywistości od dzieła sztuki. Innymi słowy, widz nie może zobaczyć w dziele niczego, co przedstawia prawdziwe życie. Witkacy uważał, że gdy dzieło sztuki przedstawia lub naśladuje naturę, ocena obrazu opiera się wyłącznie na tym, jak wiernie oddaje świat rzeczywisty.

W warstwie formalnej przybiera to postać postaci będących połączeniem ludzi i dziwnych, wynaturzonych stworzeń uchwyconych w groteskowych pozach. Plamy dysonansowych barw obwiedzione są giętkimi kontrastującymi liniami. Określenia, które dobrze obrazują styl Witkacego to także groteska, pastisz, abstrakcyjne tła, nasycone barwy, bogactwo kompozycji.

Negowanie zastałego porządku, także w sztuce, było tym, co napędzało całe życie i twórczość Witkacego. Ostateczny wyraz negacji rzeczywistości dał artysta, popełniając samobójstwo w dniu wkroczenia wojsk rosyjskich do Polski, 17 września 1939 roku.


Prace artysty
przeglądaj więcej obrazów w katalogu (28)
Muzea posiadające prace artysty
Muzeum Narodowe w Warszawie Muzeum Narodowe w Warszawie Warszawa, Polska

Korzystając z naszej strony, wyrażasz zgodę na stosowanie plików cookie. Możesz je wyłączyć w ustawieniach swojej przeglądarki.

Zgadzam się Więcej